Het Alzheimer tweelingenonderzoek Twin 60++, een update

Op 23 juni 2022 kwamen deelnemers aan het Alzheimer tweelingenonderzoek Twin 60++ bij elkaar in Amsterdam om van de onderzoekers een update te krijgen over de resultaten en de toekomstplannen van de studie.

De Twin 60++ studie heeft als doel voorspellers van de ziekte van Alzheimer sneller te herkennen en zo het vroege verloop van de ziekte beter te kunnen begrijpen. Het onderzoek richt zich op het ontstaan en de gevolgen van stapeling van de eiwitten amyloïd en tau op hersenkrimp en het cognitief functioneren, wat gemeten wordt met behulp van hersenscans (zoals MRI en PET), eiwitconcentraties in het hersenvocht en neuropsychologisch onderzoek. Het onderzoek wordt longitudinaal uitgevoerd bij cognitief gezonde eeneiige tweelingen van 60 jaar en ouder, om zo de rol van genetische aanleg en omgevingsinvloeden door de tijd heen te bestuderen. Hiermee hopen de onderzoekers betere aanknopingspunten te vinden voor behandeling.

Eind 2014 is de studie gestart met 200 tweelingen en deelnemers komen elke twee jaar terug voor een herhaalmeting. Bij de tweede meting kwamen er 194 tweelingen terug (95%), bij de derde meting 152 tweelingen (75%) en inmiddels is de vierde meting bijna afgerond met uiteindelijk 140 tweelingen (69%).

Het uitgebreide neuropsychologisch testonderzoek heeft aangetoond dat de overeenkomst in geheugenprestaties binnen tweelingparen hoog is, maar gedurende de jaren afneemt. Daarnaast blijkt dat in de loop van de jaren gezonde mensen met meer amyloïd in de hersenen iets lagere geheugenscores hebben dan mensen met weinig amyloïd in de hersenen. Door middel van tau-PET scans is gedemonstreerd dat tweelingen vaak veel op elkaar lijken in zowel de hoeveelheid als locatie van tau-eiwit in de hersenen. Er zijn echter ook duidelijke verschillen zichtbaar in de hoeveelheid tau binnen tweelingparen. Deze resultaten laten zien dat eiwitstapeling en geheugenprestaties beïnvloed worden door zowel genetische aanleg als omgevingsinvloeden en dat mogelijk de invloed van omgeving groter wordt naarmate je ouder wordt. In de toekomst willen de onderzoekers het neuropsychologisch onderzoek, de ruggenprik en de PET-scans blijven herhalen om te kijken of tweelingen meer op elkaar gaan lijken of dat de verschillen juist groter worden. Daarnaast willen de onderzoekers bestuderen welke omgevingsfactoren een rol spelen in de gevonden verschillen binnen tweelingparen.

Ook heeft het onderzoek laten zien dat de hoeveelheid amyloid en tau in het bloed, dat eerder verzameld is binnen de biobankstudie van het Nederlands Tweelingen Register (NTR), amyloïdstapeling op de PET-scan van 10 jaar later kan voorspellen. Dit geeft aan dat ziekteverschijnselen van Alzheimer zeer vroeg zijn aan te tonen in het bloed. In samenwerking met het NTR en het neurochemisch laboratorium van het Amsterdam UMC gaan de onderzoekers in het bloed van 7000 tweelingen en familieleden de tau- en amyloïd-eiwitten meten. Hiermee verwachten ze bij te dragen aan de ontwikkeling van een bloedtest die het makkelijker maakt om de ziekte van Alzheimer vroeg vast te stellen.

Dat de tweelingen na jarenlange deelname inmiddels zelf experts in het wetenschappelijk onderzoek zijn geworden was te merken aan de grote hoeveelheid vragen die gedurende de onderzoeksdag gesteld werden. Het enthousiasme en de toewijding van de tweelingen maakt het voor de onderzoekers fantastisch om te mogen bijdragen aan deze studie. Er zijn veel interessante toekomstplannen dus de hopelijk kunnen we dit onderzoek nog jaren voortzetten.

Het Twin 60++ team (klik om ze te zien)
Jori Tomassen, Joost Heuvelink, Pieter-Jelle Visser, Anouk den Braber (ook op de foto: oud-collega Sophie van der Landen)