Fiona Hagenbeek - Omics, Biomarkers, and Aggressive Behavior
Het onderzoek van het Nederlands Tweelingen Register vormt de basis van de proefschriften van bijna alle onderzoekers die promoveren aan de afdeling Biologische Psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. We hebben de meest recente op een rijtje gezet met een korte uitleg over het onderzoek en de uitkomsten en een link naar het volledige (Engelstalige) proefschrift.
Agressief gedrag bij jonge kinderen
“Agressief gedrag, zoals schelden, slaan of bijten, komt bij alle kinderen wel eens voor. Meestal hoeven we ons hier geen zorgen over te maken. Als kinderen ouder worden leren ze dit grotendeels af’’, aldus Fiona Hagenbeek. ‘’Maar dat neemt niet weg dat zij zelf en hun omgeving last kunnen hebben van dit gedrag. Ook is er een groep kinderen die, als ze ouder worden, blijven vechten en constant ruziemaken en die zich ontwikkelen tot agressieve jongeren of volwassenen.”
Op 14 maart 2022 verdedigde Fiona Hagenbeek haar proefschrift (Omics, biomarkers en agressief gedrag), waarin zij onderzocht in hoeverre biologische factoren, waaronder genetische aanleg, epigenetische processen (die beïnvloeden hoe genen tot uiting komen) en metabolieten (biomoleculen betrokken bij de stofwisseling) samenhangen met agressief gedrag. Het proefschrift van Fiona was onderdeel van een grootschalig samenwerkingsproject tussen onderzoekers uit verschillende Europese landen, Australië, en Amerika met de titel: “Agressie bij kinderen: Het samenspel van genen en omgeving ontrafeld om behandeling en preventie te verbeteren” (in het Engels: Aggression in Children: Unraveling gene-environment interplay to inform Treatment and InterventiON strategies (ACTION), een project dat werd gefinancierd door de Europese gemeenschap). Binnen dit internationale project was Fiona verantwoordelijk voor het uitnodigen van Nederlandse tweelingfamilies, bij deze gezinnen vragenlijsten rond te sturen en om urine en wanguitstrijkjes te verzamelen. Ze bezocht hiervoor meer dan 700 gezinnen met jonge tweelingparen uit het hele land.
Fiona vatte ook alle bestaande literatuur samen over de verschillende biologische factoren die samenhangen met agressie, waaronder ontstekingsmarkers, signaalstoffen in het zenuwstelsel (neurotransmitters), cholesterol (lipoproteïnen), en hormonen. Haar eigen onderzoek bevestigde ook bij kinderen het belang van neurotransmitters en ontstekingsmarkers bij agressie, en tevens vond ze dat stofwisselingsproducten die het lichaam van energie voorzien een rol spelen. “Mijn onderzoek laat zien dat de biologische factoren die gerelateerd zijn aan agressie complex zijn, maar wel onderling sterk samenhangen. Om gedrag en gedragsproblemen zoals agressie te begrijpen moeten we naast de rol van de biologische processen zoals ik die in kaart heb gebracht ook de rol van de omgeving proberen te begrijpen”, aldus de nieuwe doctor.
Biologische processen vormen een schakel tussen verschillen in ons DNA en verschillen in het gedrag. Om het gedrag van kinderen te meten kijken we daarbij meestal naar hoe de ouders dat beoordeelden. In het grote internationale onderzoek, waar Fiona deel van uit maakte, is aangetoond dat agressie in kinderen in grote mate erfelijk is (50%-80%) en dat genetische factoren een sterke bijdrage leveren aan de stabiliteit van agressief gedrag in de kindertijd.
Meer weten over het onderzoek van Fiona? Haar proefschrift, inclusief een Nederlandse samenvatting, kunt u hier terug vinden.
Ook heeft zij onlangs een interview gegeven aan het populairwetenschappelijke tijdschrift EOS Psyche & Brein.